ต้นลีลาวดี หรือ ลั่นทม
เป็นไม้ดอกยืนต้นในวงศ์ตีนเป็ด หรือ วงศ์ไม้ลั่นทม (Apocynaceae) พืชสกุลนี้ส่วนใหญ่เป็นพุ่มไม้ผลัดใบหรือต้นไม้ขนาดเล็ก ถิ่นกำเนิดอยู่ในพื้นที่ตั้งแต่เม็กซิโก อเมริกากลาง และหมู่เกาะแคริบเบียน ไปจนถึงภาคใต้ของบราซิลและฟลอริดา อย่างไรก็ตาม บางครั้งก็มีการปลูกเป็นไม้ประดับในพื้นที่ที่มีอากาศอบอุ่น
ในประเทศไทย ต้นลีลาวดีเป็นไม้ประดับที่นิยมปลูกกันอย่างแพร่หลาย เพราะมีดอกที่สวยงามและหอมกรุ่น ดอกลีลาวดีมีสีสันหลากหลาย ได้แก่ ขาว เหลือง ชมพู แดง ม่วง ฯลฯ บางดอกมีมากกว่า 1 สี อาจมีมากถึงหลายสีในดอกเดียว ดอกลีลาวดีเป็นดอกไม้ประจำชาติของประเทศลาว โดยเรียกว่า “ดอกจำปา”
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของต้นลีลาวดี
ลำต้น : ลำต้นกลม เปลือกสีเทาหรือสีเขียวอมเทา เมื่อลำต้นมีอายุมาก จะเกิดตุ่มนูนทั่วลำต้น อันเนื่องมาจากแผลจากก้านใบที่หลุดร่วง และในทุกส่วนของลำต้นมีน้ำยางสีขาว
กิ่ง : กิ่งก้านแผ่กว้าง มีเรือนยอดเป็นรูปร่ม
ใบ : ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปรีหรือรูปไข่ ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ สีเขียว
ดอก : ดอกออกเป็นช่อกระจุกตามซอกใบ ดอกมีกลีบดอก 5 กลีบ เรียงซ้อนกัน ดอกมีสีสันหลากหลาย ได้แก่ ขาว เหลือง ชมพู แดง ม่วง ฯลฯ บางดอกมีมากกว่า 1 สี อาจมีมากถึงหลายสีในดอกเดียว ดอกมีกลิ่นหอมกรุ่น
ผล : ผลแห้งแตกเป็นพู เมล็ดขนาดเล็ก
การปลูกและการดูแลรักษาต้นลีลาวดี
ต้นลีลาวดีเป็นไม้ที่ชอบแดดจัด ชอบดินร่วนซุย ระบายน้ำได้ดี การปลูกต้นลีลาวดีสามารถทำได้ทั้งการตอนกิ่งและปักชำ
การดูแลรักษาต้นลีลาวดี ควรหมั่นรดน้ำให้ชุ่ม แต่ไม่ควรให้น้ำขัง ใส่ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักปีละ 2-3 ครั้ง ตัดแต่งกิ่งและใบที่แห้งหรือเป็นโรคออกเป็นประจำ
โรคและแมลงศัตรูพืชที่พบบ่อยในต้นลีลาวดี ได้แก่ โรคใบจุด โรคราแป้ง โรคราสนิม โรคด่างน้ำมัน และเพลี้ยแป้ง ศัตรูพืชที่พบบ่อย ได้แก่ หอยทาก หนอนผีเสื้อ เพลี้ยแป้ง เพลี้ยหอย และแมลงหวี่ขาว
การขยายพันธุ์ต้นลีลาวดี
ต้นลีลาวดีสามารถขยายพันธุ์ได้หลายวิธี ได้แก่
การตอนกิ่ง : เลือกกิ่งที่แข็งแรง มีอายุประมาณ 1 ปี ตัดกิ่งยาวประมาณ 15-20 เซนติเมตร นำไปเพาะในถุงพลาสติก รดน้ำให้ชุ่ม ประมาณ 2-3 สัปดาห์ กิ่งจะแตกรากและสามารถนำไปปลูกในกระถางหรือแปลงปลูกได้
การปักชำ : เลือกกิ่งที่แข็งแรง มีอายุประมาณ 1 ปี ตัดกิ่งยาวประมาณ 10-15 เซนติเมตร นำไปปักชำในถุงพลาสติก รดน้ำให้ชุ่ม ประมาณ 2-3 สัปดาห์ กิ่งจะแตกรากและสามารถนำไปปลูกในกระถางหรือแปลงปลูกได้
การเพาะเมล็ด : เลือกเมล็ดที่แก่จัด นำไปเพาะในถุงพลาสติก รดน้ำให้ชุ่ม ประมาณ 2-3 สัปดาห์ เมล็ดจะงอกเป็นต้นกล้าและสามารถนำไปปลูกในกระถางหรือแปลงปลูกได้
